Khái niệm từ ghép là một kiến thức cơ bản được dạy khi mới bắt đầu viết thành những câu văn đầu tiên của học sinh. Một câu văn hoàn chỉnh được ghép từ các từ với nhau. Từ bao gồm từ ghép, từ đơn, từ láy, ..rất đa dạng, phong phú được phân thành nhiều loại khác nhau trong văn học. Trong đó từ ghép và từ láy có những nét giống nhau làm cho chúng ta nhầm lẫn, nên việc nắm được định nghĩa về từ ghép, từ láy giúp chúng ta sử dụng nó một cách hiệu quả nhất.
Từ ghép là gì?
Từ ghép là những từ được cấu tạo bằng cách ghép hai hoặc hơn hai tiếng(tiếng hay gọi là từ đơn độc lập) lại với nhau. Các tiếng đó có quan hệ với nhau về nghĩa, căn cứ vào quan hệ giữa các thành tố đó mà phân loại là từ ghép chính phụ hay từ ghép đẳng lập.
Ví dụ về từ ghép
Từ ghép chính phụ: một từ chính và một từ đứng sau bổ nghĩa cho nó.
Mát mẻ, thơm phức, tàu ngầm, hoa hồng,…là những từ ghép chính phụ. Chúng ta cùng phân tích một từ để rõ hơn.
“Hoa hồng” : Hoa là từ chính, Hoa là chỉ một thành phần của cây; Hồng là từ chỉ màu sắc bổ nghĩa cho từ hoa. Phân biệt với các loài hoa khác như: Hoa lan, hoa cúc,..
Nghĩa của từ ghép chính phụ hẹp, phân nghĩa.
Từ ghép đẳng lập: hai từ ngang nhau về nghĩa cũng như chức năng. Ví dụ: Ăn uống, hát hò, mưa gió, cây cỏ, trầm bổng, tắm giặt, rau quả,…
Phân tách từ “mưa gió”: mưa cũng có nghĩa và ghép với các từ khác: mưa to, mưa rào…, gió cũng có nghĩa riêng như: gió to, gió mạnh, gió lào,.. đê dàng nhìn thấy từ “mưa gió” nó có nghĩa tổng hợp từ nghĩa hai từ ghép lại, nghĩa của nó rộng hơn.
Công dụng của từ ghép trong câu
Từ ghép là một trong những thành phần cấu tạo nên cấu trúc câu quan trọng. Nó giúp xác định nghĩa của các từ kể cả trong văn nói lẫn văn viết một cách chính xác, có nghĩa là chỉ cần đọc lên là người đọc sẽ hiểu nghĩa của từ, nghĩa của câu mà không cần phải suy nghĩ, lắp ghép ý lại với nhau.
Từ ghép làm cho câu trở nên logic về hình thức và cả nội dung. Đọc lên nghe mạch lạc và nghĩa rõ ràng chính xác.
Từ đơn có những nhiệm vụ riêng của nó, từ ghép cũng vậy, nhưng có nhiều loại và đa dạng hơn so với từ đơn, một câu luôn có loại từ này xuất hiện, dường như không thể thiếu.
Phân biệt các loại từ ghép đơn giản và dễ nhớ nhất
Từ ghép chính phụ
Từ ghép chính phụ là từ có tiếng chính và tiếng phụ bổ sung nghĩa cho nhau, trong đó tiếng đứng trước gọi là tiếng chính, thể hiện ý chính. Tiếng đứng sau gọi tiếng phụ, có vai trò bổ sung nghĩa cho tiếng chính. Thường thì từ ghép chính phụ có ngữ nghĩa rất hạn chế.
Ví dụ: xanh thẳm, đỏ rực, mặn chát, bánh gạo, hoa huệ, hiền hòa, êm dịu, toả hương
Từ ghép đẳng lập
Từ ghép đẳng lập là từ ghép có hai từ cấu tạo thành mang ý nghĩa và vị trí ngang nhau, không phân biệt chính, phụ. Từ ghép đẳng lập có nghĩa rộng hơn so với từ ghép chính phụ.
Ví dụ như: bàn ghế, ông bà, yêu thương, tốt tươi, ẩm ướt, xinh đẹp, bạn hữu
Từ ghép tổng hợp
Từ ghép tổng hợp có các từ cấu tạo thành mang một nghĩa tổng quát hơn những từ cấu thành nó, thể hiện một địa danh, hành động cụ thể nào đó.
Ví dụ như: Võ thuật bao gồm các loại võ khác nhau; Phương tiện: bao gồm các phương tiện đi lại; Bánh trái, Xa lạ,..
Từ ghép phân loại
Từ ghép này các từ cấu tạo thành một nghĩa nhất định chỉ một địa danh, sự vật, hành động cụ thể nào đó.
Ví dụ: Nước ép cam, bánh sinh nhật,…
Một số lưu ý cần biết về từ láy và từ ghép
Tiếng Việt cực kỳ phong phú, có thể nói là phức tạp trong cấu tạo và cả ngữ nghĩa, nên phân biệt được các loại từ với nhau rất khó. Trong đó từ láy và từ ghép thường giống nhau nên hay nhầm lẫn. Cần phải hiểu và phân loại chúng, để dễ dàng hơn trong việc sử dụng chúng.
Định nghĩa từ ghép
Từ ghép là những từ được cấu tạo bằng cách ghép hai hoặc nhiều hơn hai từ độc lập có liên hệ về nghĩa lại với nhau.
Định nghĩa từ láy
Từ láy được tạo thành bằng cách lặp lại(điệp lại) một phần phụ âm hoặc nguyên âm hay toàn bộ tiếng ban đầu. Ví dụ: lấp lánh, thoang thoảng, ngào ngạt,…
Từ láy không bao giờ là từ chỉ sự vật
So sánh từ láy và từ ghép
Từ ghép: các tiếng tạo thành đều có nghĩa, nhưng không liên quan về âm vần: Hoa quả khi tách Hoa- Quả cả hai tiếng đều có nghĩa nhưng không giống nhau về âm vần.
Ví dụ: quạt giấy, sử dụng, đặc điểm, tốt lành..
Từ ghép nó giúp thể hiện nghĩa của từ, của câu một cách sâu sắc, đa dạng, rõ nghĩa tất cả các ý.
Từ láy là từ chỉ một trong các tiếng tạo thành có nghĩa, có thể không có từ nào có nghĩa. Khác với từ ghép, từ láy các tiếng tạo thành thường có sự giống nhau về phát âm( phần đầu, phần vần hoặc toàn bộ).
Ví dụ: mong manh, may mắn, hấp tấp, gấp gáp, hối hả, ào ào, rì rào, mềm mại, xấu xí…
Từ láy tạo âm điệu, thể hiện sắc thái biểu cảm cho từ, nó bỉu đạt tâm trạng, cảm xúc của người viết, người nói, là một biện pháp nghệ thuật trong văn học.
Lý thuyết về từ và cấu tạo từ
Từ là một đơn vị nhỏ nhất để cấu thành nên câu.
Tiếng là đơn vị cấu tạo nên từ, 1 từ có thể chỉ gồm 1 tiếng, hoặc 1 từ có thể là 2 tiếng.
Từ bao gồm từ đơn và từ phức. Từ đơn là từ gồm 1 tiếng; Từ phức là từ gồm 2 hoặc nhiều tiếng.
Từ phức gồm: Từ láy: các tiếng ghép thành có quan hệ láy âm với nhau.
Từ ghép: các tiếng ghép thành có quan hệ với nhau về nghĩa.
Hướng dẫn cách phân biệt từ ghép, từ láy đơn giản nhất
Cách nhận biết là từ ghép
Để phân biệt từ ghép với các loại từ khác, hay giữa các loại từ ghép với nhau thì chúng ta sẽ nhìn vào cấu tạo của từ về cấu trúc và nghĩa, tiến hành phân tách để chúng ta biết.
Các tiếng trong từ có quan hệ nghĩa và cả quan hệ về âm thì đó chính là từ ghép. Ví dụ: thúng mủng, mơ mộng, phẳng lặng
Trong từ có 1 tiếng có nghĩa, 1 tiếng không có nghĩa nhưng 2 tiếng không có quan hệ âm là từ ghép.
Trong từ có một từ có gốc Hán, hình thức giống như từ láy, nhưng các tiếng đều có nghĩa, đó là từ ghép: bình minh, cần mẫn, tham lam, bảo bối, hoan hỉ, ban bố, chân chất, hảo hạng.
Từ không có quan hệ về âm lẫn về nghĩa, từ thuần việt: tắc kè, bù nhìn, bồ hóng và các từ vay mượn: mì chính, xà phòng.. đó là từ ghép đặc biệt.
Từ mà chúng ta nhìn vào nó có nghĩa bao trùm: sách vở, ăn uống, hoa quả,…
Từ mà phân loại người hay vật: “hạt ngô” phân biệt với hạt lúa, hạt mè,.. hay “hoa hồng” phân biệt với hoa lan, hoa huệ,..
Cách phân biệt từ ghép và từ láy
Cách 1: Đảo lộn các tiếng
Cách đơn giản nhất để phân biệt từ ghép và từ láy là đảo lộn các tiếng với nhau nếu đảo được mà đọc lên vẫn hiểu nghĩa thì đó là từ ghép, nếu không có nghĩa gì là từ láy âm.
Ví dụ: từ loè loẹt là từ láy âm vì đảo ngược lại loẹt loè không có ý nghĩa gì, nhưng từ hoa quả đổi lại quả hoa cũng có nghĩa.
Các từ tương tự như: mờ mịt, tối tăm, thẫn thờ, giữ gìn,…
Ngược lại nếu đảo không được là từ láy
Ví dụ rõ ràng, thấm thoát, lạnh lùng, may mắn,..
Xem xét các tiếng tạo thành có tiếng nào là từ Hán việt hay không?
Từ láy âm có 1 trong 2 âm tiết thuộc từ Hán Việt thì nó là từ ghép, cho dù nhìn nó có vẻ là dạng láy tự nhiên:
Ví dụ: minh mẫn, cập kê, tử tế, tương tư,…
Xem xét nghĩa hai tiếng tạo thành
Từ có hai tiếng đều có nghĩa như: máu mũ, che chắn, trai trẻ thì mặc dù chúng giống nhau phụ âm đầu hay phần vần thì nó vẫn không phải là từ láy, mà là từ ghép.
Nếu từ có một tiếng có nghĩa thì là từ láy âm: lạnh lùng, đau đớn, ngất ngây,..
Phân biệt từ láy với từ đơn đa âm tiết
Từ đơn đa âm tiết là từ gồm 2 hay nhiều tiếng không có nghĩa, có quan hệ âm vần tạo thành một từ chỉ sự vật -> đó là từ đơn đa âm tiết, ngoài ra còn có một số từ nước ngoài đặc trưng bởi những dấu – giữa các từ hay gặp: ra-đi-ô, ca- nô, photo, ra- đa,…
Từ ghép trong tiếng Anh
Trong ngữ pháp tiếng Anh có nhiều loại từ khác nhau: danh từ, tính từ, phó từ,cụm danh từ,… tất cả cũng có vai trò hoàn thành và thể hiện ý nghĩa cho câu văn. Và từ ghép (phức từ) trong tiếng Anh được tạo thành bằng cách ghép các tiếng có quan hệ nghĩa, bổ sung nghĩa cho nhau tạo nên một ý nghĩa hoàn chỉnh cho câu nói hay câu văn.
Từ ghép trong tiếng Anh bổ nghĩa cho danh từ phía sau nó
Ví dụ: Grey – haired ( tóc màu xám)
Strong – minded( tinh thần mạnh mẽ)
Slow – paid ( được trả tiền thấp)
Full – grown ( phát triển toàn diện)
North- west( phía Tây bắc)
Danh từ ghép trong tiếng Anh là gì?
Danh từ ghép là danh từ gồm 2 từ trở lên ghép lại với nhau. Trong tiếng Anh thường là sự kết hợp của 1 danh từ với 1 danh từ khác, hoặc 1 danh từ với 1 tính từ.
Trong danh từ kép, từ phía trước sẽ bổ nghĩa và mô tả cho từ đứng phía sau. Mô tả đồ vật mà từ phía sau nói đến, hay là chỉ ra mục đích sử dụng của đồ vật mà từ đầu tiên đang nói đến.
Ví dụ: Black(màu đen), Board( bảng) ghép lại với nhau: Blackboard: Bảng đen.
Foot(Chân), Ball( trái bóng) ghép lại với nhau: Football: đá bóng, môn thể thao bóng đá.
Bedroom, bed( giường)+ room(phòng)
Boyfriend, boy(con trai)+ friend( bạn)
Một số ví dụ cơ bản tạo nên từ ghép trong tiếng anh
Công thức: Tính từ- tính từ
Dead-tired: quá mệt mỏi
Blue-Black: màu xanh đen
North- West: phía Tây bắc
Công thức: Tính từ- danh từ
Deep-sea: biển sâu
Full-length: toàn thân
Red-carpet: trải thảm đỏ
Công thức: Danh từ – tính từ
Nation- wide: khắp cả nước
Duty- free: miễn thuế
Air- tight: kín gió
Home- sick: nhớ nhà
Sea- sick: sây sóng
Air- sick: say máy bay
Water- proof: chống nước
Lightning- fast: nhanh như chớp
Top-most: cao nhất
Brand- new: nhẫn biệu mới
Công thức : Danh từ- quá khứ phân từ(V3/ V-ed)
Handmade : làm bằng tay, thủ công
Heart- broken: đau khổ
Nerve- racking: căng thẳng
Wind- blown: gió thổi
Air- conditioned: điều hòa
Home- made: tự làm tại nhà
Công thức: Danh từ- hiện tại phân từ
Money-making: làm ra tiền
Hair-raising: dựng tóc gáy
Heart-breaking: cảm động
Top-ranking: xếp hàng đầu
Công thức: Tính từ- phân từ-ing
Esa-going: dễ tính
Long-lasting:lâu dài
Good-looking: đẹp trai
Sweet-smelling: mùi ngọt
Far- reaching: tiến xa
Công thức: Trạng từ- phân từ
Outspoken: thẳng thắn
Well- behaved: lễ phép
Well- educated: giáo dục tốt
Well- prepared: chuẩn bị tốt
Newly- born: mới sinh
Công thức: Tính từ- phân từ
Good- looking: nhìn xinh xắn
Easy- going: thoải mái
High- ranking: cấp cao
Middle- ranking: cấp trung
Long- lasting: dài lâu
Far- reaching: tiến ra xa
Sweet- smelling: mùi ngọt ngào
Công thức : Tính từ – Danh từ-(ed)
Old- fashioned: lỗi thời
Kind – hearted: tốt bụng
Low- spirited: chán nản
Fair- skinned: trắng trẻo
Strong- minded: kiên quyết, mạnh mẽ
Công thức: Từ chỉ số lượng- danh từ
A four- bedrooms house: nhà có bốn phòng ngủ
A fifteen-year- old girl: cô gái tuổi 15
Một số trường hợp đặc biệt không theo quy tắc:
Run-down
Hard-up
So-so
All-out: hết sức
Well-off: Khá giả
Dead-ahead: thẳng phía trước
Hit or miss: ngẫu nhiên
Free and easy: thoải mái
Life and dead: sinh tử
Day-to-day: hằng ngày
Cast-up: bị bỏ rơi
Stuck-up: kiêu kì
Worn-out: hao mòn, kiệt sức
Nhiều cách khác nhau để tạo nên từ ghép trong ngôn ngữ Anh, bạn muốn sử dụng loại ngôn ngữ này thì hãy cố gắng trau dồi nó thêm, trên đây chỉ là một vài công thức chúng ta thường thấy mà thôi.
Khả năng văn học của bạn có lên tầm cao mới, có đạt được phong cách riêng cho mình hay không? Tất cả đều phụ thuộc vào vốn từ ngữ bạn đang có. Cả một bài văn được làm nên bởi ngữ pháp, thủ thuật, biện pháp tu từ, và chính là từ vựng.
Từ vựng nó giúp miêu tả, thể hiện đúng điều mà tác giả mong muốn, sử dụng chúng như thế nào để đạt được hiệu quả nhất buộc người dùng phải hiểu ý nghĩa và công dụng của chúng. Nếu muốn phát huy hết tác dụng của vốn từ phong phú của Việt Nam bạn phải biết được các khái niệm từ ghép là gì? Cách để phân biệt các loại từ để dùng chính xác nhất.
Qua bài viết này lafactoriaweb mong rằng mỗi bạn sẽ hiểu và phân biệt được quy tắc hình thành nên từ ghép, từ láy từ đó góp phần làm phong phú ngôn ngữ của mình.
