WTO là tổ chức thương mại thế giới và được rất nhiều người quan tâm. WTO ra đời đảm bảo sự công bằng trong ngành thương mại trên thế giới. Tuy nhiên có rất ít người hiểu được WTO là gì và WTO được ra đời như thế nào. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn giải đáp câu hỏi trên. Cùng tham khảo nhé!
WTO là gì?
WTO có tên đầy đủ là Tổ chức Thương mại Thế giới với tên tiếng Anh là World Trade Organization. Tổ chức này được thành lập và hoạt động từ 01/01/1995 với mục tiêu thiết lập và duy trì một nền thương mại toàn cầu tự do, thuận lợi và minh bạch.
Tổ chức này kế thừa và phát triển các quy định và thực tiễn thực thi Hiệp định chung về Thương mại và Thuế quan – GATT 1947 và là kết quả trực tiếp của Vòng đàm phán Uruguay (bao trùm các lĩnh vực thương mại hàng hoá, dịch vụ, sở hữu trí tuệ và đầu tư).
WTO gồm bao nhiêu thành viên?
Tính đến ngày 29 tháng 07 năm 2016, WTO có 164 thành viên. Mọi thành viên của WTO được yêu cầu phải cấp cho những thành viên khác những ưu đãi nhất định trong thương mại, ví dụ những sự nhượng bộ về thương mại được cấp bởi một thành viên của WTO cho một quốc gia khác thì cũng phải cấp cho mọi thành viên của WTO.
Nhiệm vụ của WTO là gì?
WTO có các chức năng sau:
Quản lý việc thực hiện các hiệp định của WTO;
Diễn đàn đàm phán về thương mại;
Giải quyết các tranh chấp về thương mại;
Giám sát các chính sách thương mại của các quốc gia;
Trợ giúp kỹ thuật và huấn luyện cho các nước đang phát triển;
Hợp tác với các tổ chức quốc tế khác.
WTO tổ chức như thế nào?
Tất cả các thành viên WTO đều có thể tham gia vào các hội đồng, ủy ban của WTO, ngoại trừ Cơ quan Phúc thẩm, các Ban Hội thẩm Giải quyết Tranh chấp và các ủy ban đặc thù.
Cấp cao nhất: Hội nghị Bộ trưởng
Cơ quan quyền lực cao nhất của WTO là Hội nghị Bộ trưởng diễn ra ít nhất hai năm một lần. Hội nghị có sự tham gia của tất cả các thành viên WTO. Các thành viên này có thể là một nước hoặc một liên minh thuế quan. Hội nghị Bộ trưởng có thể ra quyết định đối với bất kỳ vấn đề trong các thỏa ước thương mại đa phương của WTO..
Cấp thứ hai: Đại hội đồng
Công việc hàng ngày của WTO được đảm nhiệm bởi 3 cơ quan: Đại hội đồng, Hội đồng Giải quyết Tranh chấp và Hội đồng Rà soát Chính sách Thương mại. Tên gọi khác nhau, nhưng thực tế thành phần của 3 cơ quan đều giống nhau, đều bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên. Điểm khác nhau giữa chúng là chúng được nhóm họp để thực hiện các chức năng khác nhau của WTO.
Đại hội đồng là cơ quan ra quyết định cao nhất của WTO tại Geneva, được nhóm họp thường xuyên. Đại hội đồng bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên và có thẩm quyền quyết định nhân danh hội nghị bộ trưởng đối với tất cả các công việc của WTO.
Hội đồng Giải quyết Tranh chấp được nhóm họp để xem xét và phê chuẩn các phán quyết về giải quyết tranh chấp do Ban Hội thẩm hoặc Cơ quan Phúc thẩm đệ trình. Hội đồng bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên.
Hội đồng Rà soát Chính sách Thương mại được nhóm họp thực hiện việc rà soát chính sách thương mại của các nước thành viên theo cơ chế rà soát chính sách thương mại. Đối với những thành viên có tiềm lực kinh tế lớn, việc rà soát diễn ra khoảng hai đến ba năm một lần. Đối với những thành viên khác, việc rà soát có thể được tiến hành cách quãng hơn.
Cấp thứ ba: Các Hội đồng Thương mại
Các Hội đồng Thương mại hoạt động dưới quyền của Đại hội đồng. Có ba Hội đồng Thương mại là: Hội đồng Thương mại Hàng hóa, Hội đồng Thương mại Dịch vụ và Hội đồng Các khía cạnh của Quyền Sở hữu Trí tuệ liên quan đến Thương mại. Mỗi hội đồng đảm trách một lĩnh vực riêng. Cũng tương tự như Đại hội đồng, các hội đồng bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên WTO. Bên cạnh ba hội đồng này còn có sáu ủy ban và cơ quan độc lập khác chịu trách nhiệm báo cáo lên Đại hội đồng các vấn đề riêng rẽ như thương mại và phát triển, môi trường, các thỏa thuận thương mại khu vực, và các vấn đề quản lý khác. Chú ý là trong số này có Nhóm Công tác về việc Gia nhập chịu trách nhiệm làm việc với các nước xin gia nhập WTO.
Hội đồng Thương mại Hàng hóa chịu trách nhiệm đối với các hoạt động thuộc phạm vi của Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT), tức là các hoạt động liên quan đến thương mại quốc tế về hàng hóa.
Hội đồng Thương mại Dịch vụ chịu trách nhiệm đối với các hoạt động thuộc phạm vi của Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ (GATS), tức là các hoạt động liên quan đến thương mại quốc tế về dịch vụ.
Hội đồng Các khía cạnh liên quan đến Thương mại của Quyền Sở hữu Trí tuệ chịu trách nhiệm với các hoạt động thuộc phạm vi của Hiệp định về Các khía cạnh liên quan đến Thương mại của Quyền Sở hữu Trí tuệ (TRIPS), việc phối hợp với các tổ chức quốc tế khác trong lĩnh vực quyền sở hữu trí tuệ.
Cấp thứ tư: Các Ủy ban và Cơ quan
Dưới các hội đồng trên là các ủy ban và cơ quan phụ trách các lĩnh vực chuyên môn riêng biệt.
Dưới Hội đồng Thương mại Hàng hóa là 11 ủy ban, 1 nhóm công tác, và 1 ủy ban đặc thù.
Dưới Hội đồng Thương mại Dịch vụ là 2 ủy ban, 2 nhóm công tác, và 2 ủy ban đặc thù.
Dưới Hội đồng Giải quyết Tranh chấp (cấp thứ 2) là Ban Hội thẩm và Cơ quan Phúc thẩm.
Do yêu cầu đàm phán của Vòng đàm phán Doha, WTO đã thành lập Ủy ban Đàm phán Thương mại trực thuộc Đại hội đồng để thức đẩy và tạo điều kiện thuận lợi cho đàm phán. Ủy ban này bao gồm nhiều nhóm làm việc liên quan đến các lĩnh vực chuyên môn khác nhau.
Các quyết định trong WTO thông qua như thế nào?
Các quyết định của WTO sẽ được áp dụng cơ chế đồng thuận để thông qua những quyết định lớn nhỏ. Nếu như đưa ra 1 quyết định nào đó mà 1 thành viên nào đó bỏ phiếu trống thì sẽ không được thông qua. Ngược lại khi không có một nước thành viên nào bỏ phiếu trống thì quyết định hay một quy định mới nào đó được ban hành sẽ được xem là “được thông qua”
Mọi quy định, nguyên tắc hoặc luật lệ được ban hành trong tổ chức này đều được xem như “hợp đồng” giữa các thành viên. Nghĩa là họ sẽ tự nguyện chấp thuận chứ không phải ép buộc hay áp đặt. Tổ chức WTO không phải là một thiết chế đứng trên các quốc gia thành viên.
Với các trường hợp sau quyết định của tổ chức WTO được thông qua với cơ chế phiếu đặc biệt nhưng không áp dụng nguyên tắc đồng thuận sẽ như sau:
Giải thích về điều khoản của các hiệp định: Sẽ được thông qua nếu tỷ lệ số phiếu là 3/4 ủng hộ.
Dừng nghĩa vụ tạm thời cho 1 thành viên của WTO: Sẽ được thông qua nếu có 3/4 số phiếu ủng hộ.
Sửa đổi các hiệp định: Sẽ được thông qua nếu có 2/3 số phiếu đồng ý. Trừ trường hợp sửa đổi các điều khoản về quy chế tối huệ quốc trong GATT, GATS và TRIPS.
Nguyên tắc cơ bản của WTO
“Nguyên tắc tối huệ quốc (MFN).
Nguyên tắc đối xử quốc gia (NT).
Nguyên tắc cắt giảm thuế quan và không sử dụng các biện pháp phi thuế quan.
Nguyên tắc minh bạch”.
Các Vòng đàm phán trong WTO là gì?
Phần lớn các quyết định của WTO đều dựa trên cơ sở đàm phán và đồng thuận. Mỗi thành viên của WTO có một phiếu bầu có giá trị ngang nhau. Nguyên tắc đồng thuận có ưu điểm là nó khuyến khích nỗ lực tìm ra một quyết định khả dĩ nhất được tất cả các thành viên chấp nhận. Nhược điểm của nó là tiêu tốn nhiều thời gian và nguồn lực để có được một quyết định đồng thuận. Nó dẫn đến xu hướng sử dụng những cách diễn đạt chung chung trong hiệp định đối với những vấn đề có nhiều tranh cãi, khiến cho việc diễn giải các hiệp định gặp nhiều khó khăn.
Đàm phán của WTO diễn ra không phải qua sự nhất trí của tất cả các thành viên, mà qua một quá trình đàm phán không chính thức giữa những nhóm nước. Những cuộc đàm phán như vậy thường được gọi là “đàm phán trong phòng xanh”, lấy theo màu của phòng làm việc của Tổng giám đốc WTO tại Genève, Thụy Sĩ. Chúng còn được gọi là “Hội nghị Bộ trưởng thu hẹp” (Mini-Ministerials) khi chúng diễn ra ở các nước khác. Quá trình này thường bị nhiều nước đang phát triển chỉ trích vì họ hoàn toàn phải đứng ngoài các cuộc đàm phán như vậy.
Richard Steinberg (2002) lập luận rằng mặc dù mô hình đồng thuận của WTO đem lại vị thế đàm phán ban đầu dựa trên nền tảng luật lệ, các vòng đàm phán thương mại kết thúc thông qua vị thế đàm phán dựa trên nền tảng sức mạnh có lợi cho Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ, và có thể không đem đến sự cải thiện Pareto. Thất bại lớn nhất và cũng gần đây nhất trong việc đạt được một sự đồng thuận là tại các Hội nghị Bộ trưởng diễn ra ở Seattle (1999) và Cancún (2003) do một số nước đang phát triển không chấp thuận các đề xuất được đưa ra.
WTO bắt đầu vòng đàm phán hiện tại, Vòng đàm phán Doha, tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 4 diễn ra tại Doha, Qatar vào tháng 11 năm 2001. Các cuộc đàm phán diễn ra căng thẳng và chưa đạt được sự nhất trí, mặc dù đàm phán vẫn đang tiếp diễn qua suốt Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 5 tại Cancún, México vào năm 2003 và Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 6 tại Hồng Kông từ ngày 13 tháng 12 đến ngày 18 tháng 12 năm 2005.
WTO giải quyết các tranh chấp thương mại thế nào?
Ngoài việc là diễn đàn đàm phán các quy định thương mại, WTO còn hoạt động như một trọng tài giải quyết các tranh chấp giữa các nước thành viên liên quan đến việc áp dụng quy định của WTO. Không giống như các tổ chức quốc tế khác, WTO có quyền lực đáng kể trong việc thực thi các quyết định của mình thông qua việc cho phép áp dụng trừng phạt thương mại đối với thành viên không tuân thủ theo phán quyết của WTO. Một nước thành viên có thể kiện lên Cơ quan Giải quyết Tranh chấp của WTO nếu họ tin rằng một nước thành viên khác đã vi phạm quy định của WTO.
Hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO bao gồm hai cấp: sơ thẩm và phúc thẩm. Ở cấp sơ thẩm, tranh chấp sẽ được giải quyết bởi một Ban Hội thẩm Giải quyết Tranh chấp. Ban hội thẩm này thông thường gồm 3 đến 5 chuyên gia trong lĩnh vực thương mại liên quan. Ban hội thẩm sẽ nghe lập luận của các bên và soạn thảo một báo cáo trình bày những lập luận này, kèm theo là phán quyết của ban hội thẩm. Trong trường hợp các bên tranh chấp không đồng ý với nội dung phán quyết của ban hội thẩm thì họ có thể thực hiện thủ tục khiếu nại lên Cơ quan phúc thẩm. Cơ quan này sẽ xem xét đơn khiếu nại và có phán quyết liên quan trong một bản báo cáo giải quyết tranh chấp của mình. Phán quyết của các cơ quan giải quyết tranh chấp nêu trên sẽ được thông qua bởi Hội đồng Giải quyết Tranh chấp. Báo cáo của cơ quan giải quyết tranh chấp cấp phúc thẩm sẽ có hiệu lực cuối cùng đối với vấn đề tranh chấp nếu không bị Hội đồng Giải quyết Tranh chấp phủ quyết tuyệt đối.
Trong trường hợp thành viên vi phạm quy định của WTO không có các biện pháp sửa chữa theo như quyết định của Hội đồng Giải quyết Tranh chấp, Hội đồng có thể ủy quyền cho thành viên đi kiện áp dụng các “biện pháp trả đũa”. Những biện pháp như vậy có ý nghĩa rất lớn khi chúng được áp dụng bởi một thành viên có tiềm lực kinh tế mạnh như Hoa Kỳ hay Liên minh châu Âu. Ngược lại, ý nghĩa của chúng giảm đi nhiều khi thành viên đi kiện có tiềm lực kinh tế yếu trong khi thành viên vi phạm có tiềm lực kinh tế mạnh hơn, chẳng hạn như trong tranh chấp mang mã số DS 267 về trợ cấp bông trái phép của Hoa Kỳ.
WTO rà soát chính sách thương mại của các thành viên thế nào?
WTO rà soát chính sách thương mại để:
Đảm bảo hiệu lực của các thành viên của WTO;
Hạn chế tranh chấp của các thành viên;
Tăng cường tính minh bạch về chính sách thương mại của các thành viên.
Cơ cấu tổ chức WTO
Theo thông tin được quy định của tổ chức WTO thì cơ cấu được tổ chức như sau:
“Hội nghị Bộ trưởng: Cơ quan quyền lực cao nhất của WTO là Hội nghị Bộ trưởng diễn ra ít nhất hai năm một lần. Hội nghị có sự tham gia của tất cả các thành viên WTO. Các thành viên này có thể là một nước hoặc một liên minh thuế quan. Hội nghị Bộ trưởng có thể ra quyết định đối với bất kỳ vấn đề trong các thỏa ước thương mại đa phương của WTO..
Đại hội đồng: Công việc hàng ngày của WTO được đảm nhiệm bởi 3 cơ quan: Đại hội đồng, Hội đồng Giải quyết Tranh chấp và Hội đồng Rà soát Chính sách Thương mại. Tuy tên gọi khác nhau, nhưng thực tế thành phần của 3 cơ quan đều giống nhau, đều bao gồm đại diện (thường là cấp đại sứ hoặc tương đương) của tất cả các nước thành viên. Điểm khác nhau giữa chúng là chúng được nhóm họp để thực hiện các chức năng khác nhau của WTO.
Các Hội đồng Thương mại hoạt động dưới quyền của Đại hội đồng. Có ba Hội đồng Thương mại là: Hội đồng Thương mại Hàng hóa, Hội đồng Thương mại Dịch vụ và Hội đồng Các khía cạnh của Quyền Sở hữu Trí tuệ liên quan đến Thương mại. Một hội đồng đảm trách một lĩnh vực riêng. Cũng tương tự như Đại hội đồng, các hội đồng bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên WTO. Bên cạnh ba hội đồng này còn có sáu ủy ban và cơ quan độc lập khác chịu trách nhiệm báo cáo lên Đại hội đồng các vấn đề riêng rẽ như thương mại và phát triển, môi trường, các thỏa thuận thương mại khu vực, và các vấn đề quản lý khác
Ban Thư ký: Ban Thư ký bao gồm Tổng Giám đốc WTO, 03 Phó Tổng Giám đốc cùng các Vụ, Ban giúp việc với khoảng 500 người, họ làm việc với nhau một cách độc lập và không phụ thuộc vào bất kỳ chính phủ nào.”
WTO là nơi đề ra những quy định
Những quy định của WTO đề ra để điều tiết hoạt động thương mại giữa các quốc gia trên quy mô toàn thế giới hoặc gần như toàn thế giới.
WTO là một diễn đàn để các nước, các thành viên đàm phán
Bản thân sự ra đời của WTO là kết quả của các cuộc đàm phán. Sau khi ra đời, WTO đang tiếp tục tổ chức các cuộc đàm phán mới. “Tất cả những gì tổ chức này làm được đều thông qua con đường đàm phán”. Có thể nói, WTO chính là một diễn đàn để các quốc gia, các thành viên tiến hành thỏa thuận, thương lượng, nhân nhượng nhau về các vấn đề thương mại, dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ…, để giải quyết tranh chấp phát sinh trong quan hệ thương mại giữa các bên.
WTO gồm những quy định pháp lý nền tảng của thương mại quốc tế
Ra đời với kết quả được ghi nhận hơn 26.000 trang văn bản pháp lý, WTO tạo ra một hệ thống pháp lý chung làm căn cứ để mỗi thành viên hoạch định và thực thi chính sách nhằm mở rộng thương mại, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập và nâng cao đời sống nhân dân các nước thành viên. Các văn bản pháp lý này bản chất là các “hợp đồng”, theo đó các chính phủ các nước tham gia ký kết, công nhận cam kết duy trì chính sách thương mại trong khuôn khổ những vấn đề đã thoả thuận. Tuy là do các chính phủ ký kết nhưng thực chất mục tiêu của những thoả thuận này là để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, các nhà sản xuất hàng hoá, cung cấp dịch vụ, các nhà xuất nhập khẩu thực hiện hoạt động kinh doanh, buôn bán của mình.
WTO giúp các nước giải quyết tranh chấp
Nếu “mục tiêu kinh tế” của WTO là nhằm thúc đẩy tiến trình tự do hoá thương mại hàng hoá, dịch vụ, trao đổi các sáng chế, kiểu dáng, phát minh… thì các hoạt động của WTO nhằm giải quyết các bất đồng và tranh chấp thương mại phát sinh giữa các thành viên theo các quy định đã thỏa thuận, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của công pháp quốc tế và luật lệ của WTO chính là ?mục tiêu chính trị? của WTO. Mục tiêu cuối cùng của các mục tiêu kinh tế và chính trị nêu trên là nhằm tới “mục tiêu xã hội” của WTO là nhằm nâng cao mức sống, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường.
Các trường hợp sau quyết định của WTO được thông qua cơ chế phiếu đặc biệt
Với những trường hợp sau quyết định của tổ chức WTO được thông qua với cơ chế phiếu đặc biệt nhưng không áp dụng nguyên tắc đồng thuận sẽ như sau:
Giải thích về các điều khoản của các hiệp định: Sẽ được thông qua nếu tỷ lệ số phiếu là 3/4 ủng hộ.
Dừng nghĩa vụ tạm thời cho 1 thành viên của WTO: Sẽ được thông qua nếu có 3/4 số phiếu ủng hộ.
Sửa đổi các hiệp định: Sẽ được thông qua nếu có 2/3 số phiếu đồng ý. Trừ trường hợp sửa đổi các điều khoản về quy chế tối huệ quốc trong GATT, GATS và TRIPS.
Tổ chức WTO có bao nhiêu hiệp định?
No1: Nhóm các hiệp định chung
Tổ chức thương mại quốc tế WTO tổng cộng có 16 hiệp định chung, đây là tập hợp của những nguyên tắc về thương mại có hiệu lực được áp dụng bắt buộc đối với tất cả các thành viên tham gia tổ chức WTO, tập trung vào 03 lĩnh vực sau:
“Thương mại hàng hóa (Hiệp định GATT và các Hiệp định bổ sung);
Thương mại dịch vụ (Hiệp định GATS và các Phụ lục);
Hiệp định về các khía cạnh thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (Hiệp định TRIPS);”
No2: Nhóm các bảng cam kết mở cửa thị trường của các thành viên tham gia WTO
Các bảng cam kết mở cửa thị trường hiểu là tập hợp của những cam kết giảm thuế quan cũng như lộ trình mở cửa đối với từng loại dịch vụ mà các thành viên tham gia WTO thực hiện.
“Mỗi thành viên WTO có bản cam kết riêng, với mức cam kết và lộ trình thực hiện riêng (là kết quả đàm phán được với các thành viên khác trong WTO).”
No3: Nhóm các hiệp định nhiều bên
Đây là nhóm hiệp định mà chỉ 1 số những thành viên của WTO thực hiện ký kết và có hiệu lực với các thành viên tham gia ký kết hiệp định đó. Hiệp định này được gọi là hiệp định thương mại nhiều bên để phân biệt với 16 hiệp định chung mà tất cả các thành viên tham gia tổ chức này sẽ phải thực hiện bắt buộc.
Trong số những hiệp định đó, chỉ có 2 hiệp định được áp dụng và có hiệu lực sau đây:
“Hiệp định về thương mại máy bay dân dụng;
Hiệp định về mua sắm của chính phủ.”
WTO là gì qua bài viết trên bạn đã hiểu được rồi đúng không nào? WTO là tổ chức đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với nền kinh tế. Là một thành viên của WTO, Việt Nam đã và đang được bảo hộ và phát triển từng ngày.
