Chỉ số tiêu dùng CPI là gì? Bạn có từng nghe đến chỉ số này và biết nó có ý nghĩa gì hay không? Có lẽ chúng ta chỉ quan tâm và tìm hiểu về CPI nếu gặp trường hợp cần mà thôi. Cho dù bạn muốn biết về chỉ số CPI để làm gì thì việc hiểu về nó cũng sẽ cho bạn thêm một phần kiến thức bổ ích cho mình.
Chỉ số CPI ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của chính bạn, tại vì sao chúng tôi lại nói như vậy? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về chỉ số này và cách tính chỉ số này ra sao ngay bài viết sau.
CPI (Consumer Price Index) là gì?
CPI chính là chỉ số giá tiêu dùng trong tiếng Anh là Consumer Price Index, một chỉ số cơ bản dùng đo lường giá cả hàng hoá dịch vụ và cho biết có khả năng nền kinh tế bị lạm phát hoặc giảm phát hay không.
Người ta còn dùng CPI để đo lường mức giá trung bình của giỏ hàng hóa và dịch vụ mà một người tiêu dùng điển hình mua.
Giỏ hàng hóa và dịch vụ ở đây bao gồm: thực phẩm, quần áo, chỗ ở, báo chí và các loại đĩa CD. Trong đó món hàng mà người tiêu dùng thường chi tiêu nhiều là thực phẩm nó chiếm tỉ trọng lớn, quan trọng trong việc tính toán chỉ số, hơn là các sản phẩm như kem đánh răng, vé xem phim những sản phẩm mà người tiêu dùng ít chi tiêu hơn.
Đặc điểm của chỉ số CPI
CPI là chỉ số dùng để đo lường chi phí trong các lĩnh vực: Thực phẩm và đồ uống; Nhà ở; Quần áo; Phương tiện vận chuyển; Giáo dục và truyền thông; Giải trí; Dịch vụ y tế; Hàng hóa và dịch vụ khác.
Ý nghĩa của chỉ số CPI
Chỉ số giá tiêu dùng CPI là một chỉ tiêu tương đối, phản ánh xu thế và mức độ biến động của giá bán lẻ hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ sử dụng trong sinh hoạt của dân cư, các hộ gia đình. Bởi vậy CPI chính là chỉ số dùng để theo dõi sự thay đổi của chi phí sinh hoạt theo thời gian. Ví dụ như khi CPI tăng đồng nghĩa với việc mức giá trung bình tăng và ngược lại.
Bạn nên biết rằng sự biến động của CPI có thể gây ra lạm phát hoặc giảm phát, nên nó có thể làm suy sụp cả một nền kinh tế.
Đó là những khi giá cả tăng tới mức không thể kiểm soát nổi thì lạm phát trở thành siêu lạm phát, ảnh hưởng đến cả một nền kinh tế dù nhỏ hay lớn cũng rất nghiêm trọng.
Chúng ta có thể hình dung qua một ví dụ ở đất nước Hungary xinh đẹp vào năm 1946, giá cả tăng 350%/ngày một hiện tượng siêu lạm phát xảy ra, đồng tiền pengo của họ trở nên không còn giá trị, và dĩ nhiên trở thành đồng tiền có giá trị thấp nhất. (Theo Cris Carter – 10 July 1946: Hungary suffers the world’s worst hyperinflation, Money Week).
Hay sự sụt giảm mức giá chung CPI do sự sụt giảm của tổng cầu, gây ra hiện tượng giảm phát lại kéo theo sự suy thoái nền kinh tế và thất nghiệp trên toàn vùng bị ảnh hưởng.
Phương pháp tính chỉ số giá tiêu dùng
Để tính toán chỉ số giá tiêu dùng, người ta thực hiện các bước sau:
Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa: người ta làm việc này thông qua các cuộc điều tra xã hội học, dựa trên đó người ta sẽ xác định những mặt hàng tiêu biểu, dịch vụ tiêu biểu mà một người tiêu dùng sẽ mua.
Bước 2: Xác định giá cả: ở đây chính là thực hiện thống kê giá cả các mặt hàng, dịch vụ trong giỏ hàng hóa cố định tại mỗi thời điểm.
Bước 3: Tính toán chi phí giỏ hàng cố định: để tính được chi phí này lấy giá cả thống kê được nhân với số lượng mỗi mặt hàng rồi cộng tất cả kết quả lại.
Bước 4: Chọn một thời kỳ gốc để so sánh và tính theo công thức: giả sử thời kỳ đó là (t) thì:
CPIt = [(Chi phí để mua giỏ hàng hoá thời kỳ t)/ (Chi phí để mua giỏ hàng hoá kỳ cơ sở)] x 100
Thời kỳ gốc (t) này sẽ được thay đổi trong vòng 5 đến 7 năm tùy vào từng nước.
Còn nếu muốn tính Chỉ số lạm phát của một thời kỳ, người ta áp dụng công thức sau:
Chỉ số lạm phát thời kỳ T = (CPI thời kỳ T – CPI thời kỳ T-1) : CPI thời kỳ T-1
Ví dụ: Tính chỉ số lạm phát CPI năm 2011 so với năm 2010 theo công thức sau:
Chỉ số lạm phát 2011 = 100 x (CPI năm 2011 – CPI năm 2010) : CPI năm 2010
Các giá trị mà chỉ số giá tiêu dùng CPI đem lại
CPI là một chỉ số kinh tế
CPI là một chỉ số kinh tế nó dùng làm thước đo của lạm phát. Đây là giá trị mà nó mang lại phổ biến nhất, đôi khi CPI còn được coi là thước đo đối với sự hiệu quả của các chính sách kinh tế mà chính phủ đưa ra.
Nó cung cấp những thông tin về sự thay đổi giá cả trong nền kinh tế quốc gia đối với chính phủ nước đó. Đồng thời cung cấp thông tin cho doanh nghiệp, các nhà đầu tư, lao động về sự thay đổi giá cả để họ có hoạch định cụ thể, hướng dẫn quyết định kinh tế, sự hỗ trợ tài chính, tiền tệ,…
Điều chỉnh các thành phần kinh tế
Với những thông tin nghiên cứu đa dạng của chỉ số sử dụng để điều chỉnh các chuỗi kinh tế khác nhau, tác động đến sự thay đổi giá các sản phẩm, dịch vụ, phòng chống lạm phát xảy ra.
CPI là công cụ để điều chỉnh giá trị đồng Đô La
Đồng đô la chính là loại tiền tệ được sử dụng chung trong các giao dịch thương mại quốc tế, lưu thông trên nhiều quốc gia khác.
Giá trị đồng đô la tăng hay giảm nó cũng có tác động đến sự tăng giảm giá trị của sản phẩm dịch vụ nhất là những sản phẩm nhập khẩu.
Khi giá đồng đô la tăng, giá sản phẩm tăng buộc người tiêu dùng phải bỏ ra chi phí lớn cho sản phẩm đó, CPI tăng lên, nếu cứ tăng thì nguy cơ lạm phát là khá cao.
Việc tăng giảm giá trị của đồng đô la là nhờ vào chỉ số CPI của mỗi quốc gia trên thế giới trong đó nhất là Hoa Kỳ.
Điều chỉnh về chuỗi chi phí sinh hoạt và an sinh xã hội
CPI thực hiện giá trị này thông qua việc nghiên cứu về các chi phí sinh hoạt mà người lao động bỏ ra. Các nguồn lợi được hưởng từ an sinh xã hội, ngăn chặn tự do lạm phát trong thuế xuất.
Chỉ số CPI ảnh hưởng như thế nào?
Chỉ số CPI giảm
Khi chỉ số CPI giảm đồng nghĩa với việc giá các hàng hóa trong giỏ hàng tiêu chuẩn tính theo CPI giảm, lúc này số tiền dành cho tiêu dùng hằng ngày của người dân, nhất là những người có thu nhập thấp sẽ giảm. Nhưng nếu mức thu nhập không thay đổi, thì việc giảm chi phí tiêu dùng sẽ giúp ổn định chi tiêu và góp phần nâng cao mức sống cho những người có thu nhập kém
Đây chỉ là giả thiết khi thu nhập của người tiêu dùng không đổi, còn trong thực tế thì không phải lúc nào cũng vậy, việc giảm phát trên thực tế là tốt về một khía cạnh nào, ví dụ giảm phát giá tiền dịch vụ mạng giảm vì dịch vụ internet phát triển nhưng giảm phát có thể gây ra việc nhân công bị cắt giảm, người dân bị thất nghiệp tăng, nguy cơ không đủ kinh phí chi tiêu gia đình, chất lượng cuộc sống giảm theo.
Chỉ số CPI tăng
Việc tăng chỉ số giá tiêu dùng CPI đồng nghĩa với việc giá cả của các loại mặt hàng đều tăng, điều này có tác động lớn đến đời sống của người tiêu dùng, nhất là với những người có thu nhập thấp, cuộc sống của họ sẽ trở nên khó khăn và vất vả hơn.
Cuộc sống thành thị, những người có thu nhập thấp chủ yếu có thu nhập từ tiền lương, tiền công, trợ cấp xã hội, mức tiền lương ít có thay đổi, nhưng giá thành sản phẩm tiêu dùng lại tăng cao, buộc chi phí chi tiêu cũng tăng lên, cuộc sống bước vào khó khăn và vất vả hơn
Ứng dụng của chỉ số CPI được trong thực tế
CPI là một chỉ số kinh tế ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển của một nền kinh tế. Việc tính toán và phân tích chỉ số CPI chính xác sẽ đem đến hiệu quả tích cực cho doanh nghiệp, nền kinh tế cũng như chính phủ.
Dựa trên chỉ số này người tiêu dùng có sự chuẩn bị trước để thích ứng những thay đổi về mức giá bán lẻ hàng hóa tiêu dùng.
Chỉ số CPI còn được đo lường và ứng dụng làm thước đo lạm phát cho các yếu tố khác trong nền kinh tế như: doanh số bán lẻ, thu nhập hàng giờ, giá trị đồng tiền,…
CPI còn được sử dụng để điều chỉnh thu nhập của người dân. Ví dụ khi chỉ số CPI tăng thì chính phủ cũng sẽ điều chỉnh mức lương cơ bản để phù hợp với mức chi phí cho hàng hóa tiêu dùng đảm bảo cuộc sống người dân.
Mối liên hệ giữa CPI và lạm phát là gì?
CPI và lạm phát có một mối liên hệ với nhau, cụ thể chỉ số CPI là một công cụ dùng để đo tỷ lệ lạm phát của mỗi quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định.
Chỉ số CPI biến động giúp xác định được tỷ lệ lạm phát là tăng hay giảm. Mà dù lạm phát có tăng hay giảm đều có tác động tiêu cực đến nền kinh tế của quốc gia đó.
Ở một vài trường hợp, tỷ lệ lạm phát giảm sẽ có những tác động tích cực đối với nền kinh tế.
Ví dụ khi Internet phổ biến, phát triển thì cước điện thoại sẽ có xu hướng giảm dần và điều này có lợi cho người tiêu dùng.
Còn khi giá cả tăng không thể kiểm soát thì lạm phát trở thành siêu lạm phát làm mất giá đồng tiền quốc gia và thậm chí có thể làm suy sụp cả một nền kinh tế.
Các vấn đề gặp phải khi tính chỉ số giá tiêu dùng
Với phương pháp tính toán chỉ số giá tiêu dùng hiện nay là dựa trên sự cố định giỏ hàng hóa cho nên sẽ đặt ra những vấn đề như:
– CPI không phản ánh được toàn bộ vì nó sử dụng giỏ hàng hoá cố định. Chỉ số CPI có khả năng sẽ phản ánh cao hơn thực tế vì khi một mặt hàng hay dịch vụ được chọn trong giỏ hàng hóa cố định tăng nhanh hơn các mặt hàng khác thì người tiêu dùng sẽ có xu hướng ít tiêu dùng hạn chế mua sản phẩm có giá đắt đỏ đó mà chuyển sang mua và sử dụng một mặt hàng khác có giá rẻ hơn.
– CPI không phản ánh cũng như thể hiện được sự xuất hiện của những mặt hàng mới trên thị trường vì nó sử dụng giỏ hàng hoá cố định. Và với một đơn vị tiền tệ, nếu có hàng hóa mới xuất hiện thì lựa chọn của người tiêu dùng cũng trở nên đa dạng hơn.
– Khi mức giá của một hàng hóa tăng thì đồng nghĩa với việc chất lượng hàng hóa cũng tăng, CPI không thể hiện được sự thay đổi trong chất lượng hàng hóa, do đó nó có xu hướng phóng đại mức giá do chất lượng hàng hóa tăng. Nếu chất lượng hàng hóa tăng mà kéo theo mức giá tăng thì thực tế là mức giá đó vẫn không hề tăng.
Cách phân biệt chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và chỉ số bán buôn (WPI)
Thông tin cơ bản về chỉ số bán buôn WPI cho bạn
Chỉ số giá bán buôn người ta hay dùng là chỉ số WPI sử dụng ở một số quốc gia, nó được làm cơ sở cho tỷ lệ lạm phát hoặc giảm phát trên thị trường.
Các hàng hóa và dịch vụ được giao dịch giữa các nhà sản xuất và tập đoàn khác nhau là cốt lõi của chỉ số WPI.
WPI được thiết lập bằng cách sử dụng trạng thái của năm nhóm hàng hóa cơ bản của con người là: sản xuất, nông nghiệp, khai thác đá, khai thác và trong xuất nhập khẩu.
WPI mở rộng sang chỉ số giá bán buôn, được định nghĩa là chỉ số giá được sử dụng phổ biến để đo lường sự thay đổi giá cả của hàng hóa để bán với số lượng lớn, thường là ở giai đoạn đầu của giao dịch, hàng hóa được mua bán bởi các bên công ty.
Một số khác biệt cơ bản của CPI và WPI
Chỉ số giá bán buôn WPI là điểm giữa của tất cả các giá mà thương nhân phải trả cho một số hàng hóa hoặc dịch vụ từ nhà sản xuất hoặc thương nhân.
Bên cạnh đó chỉ số giá tiêu dùng cũng là điểm giữa của tất cả các mức giá mà người tiêu dùng, chủ nhà và khu vực tư nhân trả cho các sản phẩm và dịch vụ cụ thể.
Khi nói đến chỉ số CPI và WPI, 2 chỉ số này là những yếu tố rất quan trọng để xác định nền kinh tế của một quốc gia đó lớn mạnh như thế nào. Trong đó WPI là chỉ số đo lường giảm phát và CPI là chỉ số đo lạm phát.
Chỉ số giá bán buôn WPI ước tính lạm phát bằng cách xác định giá thanh toán khi mua hàng hóa của các nhà bán buôn từ các nhà sản xuất và so sánh với giá của năm cơ sở.
Chỉ số giá tiêu dùng CPI được sử dụng để đo lường sự thay đổi của giá cả, bằng cách so sánh, qua thời gian, giá chung của giỏ hàng hóa cố định.
Chỉ số giá bán buôn, lạm phát được đo bằng cách theo dõi giá thanh toán ở giai đoạn đầu của giao dịch. Còn giá thanh toán ở giai đoạn cuối của giao dịch được sử dụng để đo lường lạm phát trong chỉ số giá tiêu dùng.
Giỏ WPI bao gồm giá hàng hóa duy nhất,
Giỏ CPI bao gồm hàng trong giỏ hàng hóa cùng với các dịch vụ: giáo dục nhà ở, giải trí,…
WPI quan tâm đến giá trả cho việc buôn bán hàng hóa giữa hai nhà kinh doanh với mục đích bán lại.
CPI thì nhấn mạnh vào giá hàng hóa được người tiêu dùng mua cho mục đích tiêu dùng.
Chỉ số tiêu dùng CPI là một chỉ số có ý nghĩa lớn đối với đời sống người dân cũng như nền kinh tế của một quốc gia. Tại sao lại nói như vậy thì có lẽ với tất cả những thông tin trên bạn đã hiểu được.
Việc tính toán và theo dõi chỉ số CPI là cần thiết để có những hướng đi và biện pháp tốt nhất để duy trì một nền kinh tế ổn định. Hy vọng thông tin trên bài viết là hữu ích đối với bạn, để bạn hiểu hơn về các chỉ số kinh tế quan trọng như CPI hay WPI.
