Bước chân vào lĩnh vực đầu tư chứng khoán bạn cần hiểu rõ rất nhiều khái niệm, thuật ngữ để tiến hành đầu tư. Một trong những khái niệm cơ bản mà bạn nhất thiết phải biết: Cổ tức là gì? Có các hình thức cổ tức nào đang được áp dụng? Chiến lược đi săn cổ phiếu trả cổ tức…. Sau đây là toàn bộ câu trả lời cho những câu hỏi trên và những nội dung quan trọng không kém kết nối mật thiết với khái niệm cổ tức là gì.
Cổ tức là gì?
Cổ tức (Dividend) là khoản lợi nhuận ròng được trả cho mỗi cổ phần của công ty từ nguồn lợi nhuận sau thuế của công ty.
Cổ tức được trả cho cổ phần phổ thông được xác định dựa trên căn cứ vào số lợi nhuận ròng từ nguồn lợi nhuận giữ lại công ty sau khi công ty đã hoàn thành nghĩa vụ thuế và các nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật. Sau khi trả hết số cổ tức, công ty vẫn phải đảm bảo thanh toán đầy đủ các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khi đến hạn.
Cổ tức giúp tạo ra lợi nhuận cho công ty và cổ đông. Cổ tức là phương thức quan trọng để thức đẩy công ty phát triển vì một phần lợi nhuận sẽ được tái đầu tư vào hoạt động kinh doanh, sản xuất của công ty bên cạnh phần cổ tức chi trả cho cổ đông.
Chi trả cổ tức bằng hình thức nào?
Cổ tức chỉ được trả cho mỗi cổ phần bằng tiền mặt, bằng cổ phần của công ty hoặc bằng tài sản khác được quy định tại điều lệ của công ty đó và có khi bằng hình thức mua lại cổ phiếu. Nội dung cụ thể của những hình thức này như sau:
Trả cổ tức bằng tiền mặt
Tại Việt Nam, cổ tức chi trả bằng tiền mặt với quy định là phải được trả bằng Việt Nam đồng. Có thể thanh toán bằng hình thức séc hoặc bằng lệnh trả tiền gửi bằng bưu điện đến chỉ thường trú của cổ đông. Trả cổ tức bằng tiền mặt có thể được thanh toán bằng chuyển khoản qua ngân hàng khi công ty chi trả có đầy đủ thông tin về tài khoản ngân hàng của cổ đông.
Chi trả cổ tức bằng tiền trên thị trường chứng khoán Việt Nam, khi mà công ty đó công bố tỷ lệ % trả cổ tức thì cổ tức ấy được tính dựa trên mệnh giá cổ phiếu tương ứng.
Ví dụ: Công ty thông báo chia cổ tức tiền là 15%, mệnh giá cổ phiếu hiện tại của công ty là 10.000 đồng thì cổ đông được nhận 15% x 10.000 = 1.500 đồng/ 1 cổ phần.
Sau khi nhận cổ tức bằng tiền mặt, cổ đông phải chịu thêm một lần thuế nữa. Tức là cổ tức tiền mặt đã chịu thuế lần 1 do công ty đóng, sau đó cổ tức tiền mặt chịu thuế lần 2 khi về tay cổ đông.
Trả cổ tức bằng cổ phiếu
Trả cổ tức bằng cổ phiếu là công ty sẽ phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông. Việc phát hành thêm cổ phiếu để chi trả cổ tức không làm thay đổi vốn sở hữu cũng như tỷ lệ nắm giữ của cổ đông (do cũng nhận một tỷ lệ tương ứng cho phần tăng thêm).
Ví dụ: Công ty A trả cổ tức bằng cổ phiếu với tỷ lệ 100:30. Như vậy, nếu cổ đông nắm giữ 100 cổ phiếu trước đó sẽ được nhận thêm 30 cổ phiếu mới phát hành.
Chi trả cổ tức bằng cổ phiếu giúp cho công ty tránh chi trả bằng tiền mặt khi đang cần vốn để đầu tư, chi trả hoạt động công ty. Như vậy cùng một lượng vốn hóa mà số lượng cổ phiếu lại tăng lên thì giá trị một cổ phiếu sau khi chi trả cổ tức bằng cổ phẩn sẽ suy giảm.
Trả bằng tài sản khác quy định tại Điều lệ công ty
Hình thức chi trả cổ phiếu này ít nhưng cũng có công ty áp dụng để chi trả cổ tức cho cổ đông của mình. Tài sản khác của công ty có thể là tài sản hiện vật, bất động sản…
Trả cổ tức bằng cách mua lại cổ phiếu
Là hình thức trả cổ tức bằng cách mua lại cổ phiếu công ty phát hành trên thị trường. Có nghĩa nhà đầu tư sẽ mua lại cổ phiếu đang có trong tay của cổ đông với giá trị cao hơn thị giá, do đó giúp cổ đông thu lợi khi bán cổ phiếu để nhận cổ tức.
Như vậy quá trình này làm giảm số lượng cổ phiếu lưu hành trên thị trường, làm tăng chỉ số EPS (lợi nhuận ròng của một cổ phiếu). Khi mà chỉ số P/E ( Vốn hóa công ty/ Lợi nhuận sau thuế) trước khi mua lại cổ phiếu không đổi thì EPS tăng nên thị giá cổ phiếu cũng tăng theo.
Tuy nhiên, cổ đông có thể chịu thuế đầu tư vốn (capital gain) khi bán lại cổ phiếu cho công ty. Thuế suất ở Việt Nam đánh vào các khoản lợi nhuận chênh lệch đầu tư vốn hiện nay là 20%. Và nếu công ty không có năng lực tài chính vững vàng, dòng tiền kinh doanh sẽ không tiếp tục sinh thêm thì giá cổ phiếu sẽ trở về đúng với giá trị của nó.
Sự khác nhau giữa trả cổ tức bằng tiền mặt và bằng cổ phiếu
Sự khác nhau được nhận thấy rõ nhất giữa hai hình thức này là dòng tiền lưu thông của doanh nghiệp. Với chi trả bằng tiền mặt thì dòng tiền lợi nhuận sau thuế của công ty sẽ được chảy ra ngoài, lưu thông trên thị trường. Còn chi trả bằng cổ phiếu thì lượng lợi nhuận vẫn được giữ nguyên trong công ty, chuyển từ khoản mục Lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối sang khoản mục Vốn góp của chủ sở hữu.
Trả cổ tức tiền mặt hay cổ phiếu thì tốt hơn?
Trả cổ tức bằng tiền mặt vẫn là phương án được ưu thích nhất của các cổ đông vì như vậy thì cổ đông mới nắm chắc được lợi nhuận của họ. Từ lợi nhuận này, cổ đông có thể tiếp tục đầu tư hoặc đầu tư lĩnh vực khác để có thêm nguồn thu khả năng sinh lời. Mặt khác, trả cổ tức bằng tiền mặt giúp cho công ty chứng minh được khả năng tài chính vững chắc, dòng tiền lưu thông rõ ràng.
Đối với trả cổ tức bằng cổ phiếu thì cổ đông hưởng lợi vì không phải chịu thuế lần 2 và nhận thêm được số cổ phần. Được lợi ổn định nhất vẫn là công ty khi tiền mặt được giữ lại để đầu tư cho các hoạt động khác. Nhược điểm gặp phải của hình thức này là giá trị mỗi cổ phiếu sẽ giảm thấp hơn trước đó.
Giá trị cổ tức là bao nhiêu?
Giá trị cổ tức của một công ty được xác theo từng năm tại đại hội cổ đông hằng năm của công ty. Đại hội cổ đông được thông báo đầy đủ cho các cổ đông, lượng tiền mặt mà cổ đông sẽ được nhận tương ứng với số cổ phiếu nắm giữ, hoặc tỷ lệ % trong lợi nhuận của công ty. Thông báo về cổ tức phải được gửi bằng phương thức bảo đảm đến được địa chỉ của cổ đông chậm nhất 15 ngày trước khi tiến hành chi trả cổ tức. Sau khi được thông báo cho cổ đông, cổ tức là khoản phải trả của công ty.
Khi cổ phiếu được bán ngay sau khi cổ tức được thanh toán một khoản thời gian cụ thể nào đó thì người bán cổ phiếu sẽ là thể nhân, pháp nhân được nhận cổ tức chứ không phải là người mua cổ phiếu. Nguyên nhân là vì danh sách cổ đông đã có sự thay đổi và chưa kịp cập nhật. Tại thời điểm đó người mua cổ tức chưa có quyền được nhận cổ tức của công ty. Những cổ phiếu gặp trường hợp này rơi vào tình trạng cựu cổ tức. Điều này có thể xảy ra khi mà trước ngày công ty chi trả cổ tức cho cổ đông 2 ngày. Phần lớn các công ty cố gắng duy trì cổ tức không thay đổi, điều này giúp cho công ty có được tái đầu tư của các nhà đầu tư, cổ đông.
Tại sao công ty trả cổ tức cho cổ đông?
Các khoản chi trả cổ tức phản ánh tích cực về tình hình hoạt động của công ty và giúp duy trì sự tin tưởng của các nhà đầu tư. Một công ty thông báo chi trả cổ tức có giá trị cao có thể chứng minh rằng công ty đang hoạt động tốt và tạo ra lợi nhuận tốt.
Tại sao có một số công ty không trả cổ tức?
Có một số không ty không tiến hành chi trả cổ tức cho cổ đông vì một số lý do sau:
Hội đồng quản trị, đại hội đồng cổ đông tin rằng công ty sẽ có ưu thế trong việc nắm bắt cơ hội nhờ có nhiều vốn hơn và việc tái đầu tư cuối cùng cũng sẽ mang lại lợi nhuận trong tương lai hơn là thanh toán tại thời điểm hiện tại. Lý do này cũng rất rủi ro.
Cổ tức phải chịu khoản thuế trước khi chi trả cho cổ đông. Có hai lượt thuế phải chịu là thuế nộp cho nhà nước khi công ty có lợi nhuận và trả thuế thu nhập cá nhân cho nhà nước khi nhận cổ tức. Điều này khiến các công ty lách luật bằng cách điều chỉnh lợi nhuận lại hoặc thực hiện mua lại cổ phiếu. Hai cách này giúp công ty không phải nộp thuế cho Nhà nước
Tỷ suất cổ tức là gì? Các chiến lược đi săn cổ phiếu trả cổ tức
Tỷ suất cổ tức (Dividend Yield) là tỷ lệ cổ tức trên một cổ phiếu chia cho thị giá của cổ phiếu đó.
Ví dụ: Công ty B trả cổ tức năm 2019 là 12.000 đồng/cổ phiếu (theo mệnh giá), ở mức giá giao dịch cuối ngày 25/9/2020 là 68.500 đồng/cổ phiếu thì tỷ giá cổ tức (dividend yield) xấp xỉ ở mức 17.5%, cao hơn lãi suất khi gửi tiết kiệm ngân hàng phổ biến hiện nay. Các nhà đầu tư xem xét tỷ lệ chi trả cổ tức để nhận định mức hấp dẫn của cổ phiếu đó.
Trong mô hình định giá Absolute PE của Katsenelson, ông cũng đưa tỷ suất cổ tức Dividend yield vào việc xác định giá trị của cổ phiếu. Với mỗi 1% dividend yield, cổ phiếu sẽ được cộng thêm 1 điểm đơn vị vào chỉ số P/E khi định giá.
Mỗi 1% dividend yield – cổ phiếu sẽ được cộng thêm 1 điểm đơn vị vào PE (cột phải)
Đối với nhà phân tích kỹ thuật
Khi có thông tin chia cổ tức khủng hay có tỷ suất cổ tức cao, nhìn chung sẽ ảnh hưởng tích cực đến giá cổ phiếu, đặc biệt những thông tin này bất ngờ đối với thị trường thì càng có hiệu quả. Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là đúng với mọi cổ phiếu, điều này phù hợp với mua một nhóm cổ phiếu.
Đối với đầu tư giá trị, hay phân tích cơ bản
Săn cổ phiếu có tỷ suất cổ tức cao
Mua cổ phiếu có tỷ suất cổ tức cao hơn lãi suất ngân hàng. Đây là cách đơn giản cho những nhà đầu tư mới tham gia vào thị trường. Lưu ý cần cổ tức cần phải ổn định qua nhiều năm. Trên thị trường chứng khoán, nếu chăm chỉ bạn sẽ tìm thấy được một số cổ phiếu trả tỷ suất khá hấp dẫn, có thể từ 10-14%/năm, hấp dẫn hơn nhiều so với khi gửi ngân hàng lãi suất 6.5%/năm.
Kết hợp giữa tỷ suất cổ tức và tốc độ tăng trưởng để định giá cổ phiếu
Lấy (Tỷ suất cổ tức + Tốc độ tăng trưởng dài hạn tương lai) chia cho chỉ số P/E để định giá cổ phiếu của công ty. Những nhà đầu tư nổi tiếng cho rằng chỉ số này nên cao hơn 1.5 và càng cao thì lợi nhuận càng có khả năng cao.
Chiết khấu dòng cổ tức để định giá cổ phiếu
Có 3 mô hình dựa trên 3 giả thiết về tăng trưởng cổ tức:
Mô hình 1. Cổ tức tăng trưởng với tốc độ không đổi mãi mãi.
Mô hình 2. Cổ tức tăng trưởng với tốc độ không đổi trong 1 số năm nhất định, sau đó chuyển sang một tốc độ tăng trưởng thấp hơn (và không đổi) từ đó cho đến mãi mãi.
Mô hình 3. Cổ tức tăng trưởng với tốc độ không đổi trong 1 số năm nhất định, sau đó tăng trưởng với tốc độ giảm dần trong một số năm, rồi cuối cùng thì giữ nguyên tốc độ tăng trưởng từ đó cho 16 đến mãi mãi.
Ngày giao dịch không hưởng quyền là ngày gì?
Ngày giao dịch không hưởng quyền là ngày giao dịch mà người mua cổ phiếu sẽ không được hưởng các quyền nhận cổ tức, quyền mua cổ phiếu phát hành thêm, quyền tham dự đại hội cổ đông…. Mục đích của ngày này là để chốt danh sách cổ đông sở hữu cổ phiếu của công ty hiện tại.
Tại sao giá cổ phiếu bị điều chỉnh giảm trong ngày giao dịch không hưởng quyền (GDKHQ)?
Trường hợp trả cổ tức bằng tiền mặt
Khi trả cổ tức bằng tiền, thông thường doanh nghiệp sẽ sử dụng lợi nhuận chưa phân phối để trả cổ tức. Do đó, một phần vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp sẽ bị giảm đi và làm giảm giá trị sổ sách (Book Value).
Ví dụ:
Giả sử cổ phiếu A có giá 20.000đ/cổ phiếu, số lượng cổ phiếu lưu hành 1.000.000 cổ phiếu. Tỷ lệ trả cổ tức 10%/mệnh giá, tương ứng 1.000đ/cổ phiếu.Cổ phiếu A có vốn hóa 20 tỷ VNĐ. Tại ngày GDKHQ, nếu giá cổ phiếu vẫn là 20.000đ thì vốn hóa cổ phiếu A không đổi, vẫn là 20 tỷ VNĐ. Trong khi đó, giá trị sổ sách (book value) của công ty lại bị giảm 1.000đ/cổ phiếu do trả cổ tức.
Trường hợp trả cổ tức bằng cổ phiếu
Tương tự như ví dụ trên nhưng tỷ lệ trả cổ tức là 1:1. Nghĩa là với mỗi cổ phiếu đang nắm giữ, nhà đầu tư sẽ được nhận thêm 1 cổ phiếu cổ tức. Giá trị sổ sách (book value) không thay đổi.Tuy nhiên, nếu giá cổ phiếu không điều chỉnh giảm thì vốn hóa của cổ phiếu A sẽ tăng gấp đôi, vì:
- Giá cổ phiếu vẫn là 20.000đ
- Số lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên thành 2.000.000 cổ phiếu
Vì sự chênh lệch vô lý, đột ngột tại ngày giao dịch không hưởng quyền giữa vốn hóa thị trường và giá trị sổ sách nên cần phải điều chỉnh giá cổ phiếu tương ứng.
Tính giá điều chỉnh tại ngày GDKHQ
Công thức tính giá điều chỉnh tại ngày giao dịch không chính thức như sau:
- P: Giá hiện tại
- P_dc: Giá điều chỉnh
- P_ph: Giá cổ phiếu phát hành thêm
- m: Tỷ lệ cổ phiếu phát hành thêm
- n: Tỷ lệ trả cổ tức bằng cổ phiếu (hoặc cổ phiếu thưởng)
- D: cổ tức bằng tiền mặt
Ví dụ:
Giả sử cổ phiếu XYZ có giá đóng cửa ngày 7/1/2018 là 30.000 đ/cổ phiếu. Ngày 8/1/2018 là ngày GDKHQ của cổ phiếu XYZ với các quyền sau:
- Cổ tức bằng tiền tỷ lệ 15%/mệnh giá: tương đương 1.500đ/cổ phiếu
- Cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ 100:10 (hay 10%)
- Phát hành thêm cổ phiếu với tỷ lệ 100:20 với mức giá 20.000đ/cổ phiếu
Khi đó, giá tham chiếu của cổ phiếu XYZ tại ngày 8/1/2018 sẽ được tính như sau:
Kết quả sau điều chỉnh thì giá cổ phiếu là 25.000 đồng/cổ phiếu.
Hy vọng qua bài viết này bạn nắm bắt được thông tin cần thiết cổ tức là gì… trong lĩnh vực đầu tư cổ phiếu đang sôi động. Chúng tôi sẽ tiếp tục với những thông tin chứng khoán thú vị trong những bài viết sau.